Czy członkowie Rady Nadzorczej Spółdzielni odpowiedzą karnie za niewykonanie swoich obowiązków?

Potocznie przyjęło się przekonanie, że karnie odpowiada zarząd Spółdzielni, przede wszystkim prezes oraz główna księgowa.

Tymczasem „Kodeks karny” w rozdziale

„Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu”

przewiduje oprócz odpowiedzialności zarządu i głównej księgowej, odpowiedzialność pozostałych organów Spółdzielni, wybieranych przez Walne Zgromadzenie, czyli Rady Nadzorczej i Komisji Rewizyjnej.

Art. 296. § 1. Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową (red.: powyżej 200 tys zł), podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Zdaniem prawnika: celowe unikanie udziału w posiedzeniach rady nadzorczej może być uznane za niedopełnienie obowiązków i podlegać karze, w przypadku wyrządzenia znacznej szkody majątkowej.

§ 1a. Jeżeli sprawca, o którym mowa w § 1, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej (red.: powyżej 200 tys zł), podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Zdaniem prawnika: do wymierzenia kary wystarczy również bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej z powodu unikania udziału w posiedzeniach rady nadzorczej. 

§ 2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 1a działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Zdaniem prawnika: korzyścią majątkową jest również wynagrodzenie (np. dieta) za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej.

§ 3. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 2 wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach (powyżej 1 mln zł), podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Co można uznać za szkodę majątkową?

Przykład. Załóżmy że Spółdzilenia Mieszkaniowa ogłosiła przetargi a następnie podpisała umowy na:

podzielniki ciepła – 1 mln 300 tys zł,

zawory - 300 tys zł,

ciepłomierze - 400 tys zł,

razem - 2 mln zł.

Załóżmy że wszystkie trzy przetargi wygrywa mała dwuosobowa firma, założona rok wczesniej, o kapitale 20 razy mniejszym niż wygrane przetargi. Tylko ona spełniła „warunki przetargu”.

Inne duże firmy, działające od kilkunastu lat na rynku, nie wygrały, ponieważ „warunki przetargu przewidywały, że ……………”.

Załóżmy, że ceny były (są?) ukrywane przed członkami spółdzielni.

Członkowie Spółdzielni pisemnie wezwali członków Rady Nadzorczej do wypełnienia obowiązków i rozliczenia kosztów podzielników ciepła, zaworów i ciepłomierzy.

Rada nie może rozliczyć przetargów, ponieważ prezes nie dostarczył dokumentów, a dwóch członków rady nadzorczej nie przychodzi lub w decydującym momencie wychodzi z rady nadzorczej zrywając obrady, co powoduje brak wymaganej ilości członków rady do podjęcia uchwały.

Czy to wyczerpuje znamiona przestępstwa opisanego w art. 296 Kodeksu karnego?

To może ocenić prokurator po zgłoszeniu podejrzenia przestępstwa przez pozostałych czterech członków rady nadzorczej.